100 lat temu, w okresie zaborów na pierwszym zjeździe w Pilaszkowie koło Łowicza powstał Związek Nauczycielstwa Polskiego. Podjął wówczas walkę o język polski w szkole, później w latach międzywojennych zabiegał o podniesienie poziomu oświaty w Polsce. W latach okupacji jako Tajna Organizacja Nauczycielka (TON) prowadził konspiracyjne nauczanie. We współczesnej Polsce ZNP postuluje o równe szanse edukacyjne dzieci i młodzieży, broni godności i rangi zawodu nauczycielskiego, a także interesów socjalnych i zawodowych wszystkich pracowników oświaty. 100 letni Związek z udokumentowaną ciągłością organizacyjną jest najliczniejszym i  najstarszym branżowym Związkiem zawodowym w Polsce.

Na terenie „Ziemi Jaworskiej” ZNP może poszczycić się 60 letnią działalnością. W pierwszych powojennych latach uwagę nauczycielstwa związkowego jak i samego Związku zaprzątały problemy, którymi żyło całe społeczeństwo polskie spragnione wolności i polskiego słowa, polskiej książki i chociaż by minimum środków egzystencji oraz bezpieczeństwa. Oczekiwania przerastały możliwości, a tocząca się walka partii i stronnictw politycznych o władzę i wpływy komplikowały sytuację. Dodajmy do tego przemieszczenia wielkich grup ludności ze wschodu na zachód, repatriację wysiedlonych i wywiezionych na roboty przymusowe, powroty z obozów jenieckich i koncentracyjnych, bratobójcze walki wewnętrzne a otrzymamy obraz uwarunkowań, w których nauczyciele i Związek włączyli się do reform, a przede wszystkim tworzenia oświaty na „Ziemiach Odzyskanych”.

Zniszczenia wojenne, brak bazy oświatowej rekompensował zapał i entuzjazm osiedleńców. Zaczynają powstawać pierwsze szkoły w Jaworze i najbliższej okolicy, powstają zalążki związków zawodowych tworzone przez Józefa Gutkiewicza i Józefa Waszczyka.

Pierwszym formalnym przewodniczącym Związku zostaje w 1946 r. kol. Józef Waszczyk, który pełnił funkcję do 1951 r.. Po Józefie  Waszczyku prezesem oddziału ZNP w Jaworze zostaje Jan Kurbiel, który przewodzi naszej organizacji do roku 1966. Obaj prezesi to doskonali pedagodzy i wychowawcy wielu pokoleń jaworzan. Od 1966 r. kol. Zuzanna Michalak rozpoczyna działalność jako prezes ZNP w Jaworze i powiecie jaworskim.

Lata 60 i 70 – te to konferencje rejonowe, które były najbardziej masową formą kontaktu nauczycielskiego, pobudzającą do refleksji nad metodami i treścią własnej pracy, samokontroli i konfrontacji z pracą innych oraz zacieśnianiem więzi koleżeńskich.

Od 1972 roku forma konferencji została administracyjnie ograniczona przez Ministerstwo Oświaty i Wychowania. Związek powrócił jednak do masowej formy kontaktów z nauczycielami w postaci konferencji teoretyczno – pedagogicznych organizowanych po godzinach pracy. 27 kwietnia 1972 r. po szerokich konsultacjach związkowych i społecznych wchodzi w życie ustawa Karta Praw i Obowiązków Nauczyciela. Należy zauważyć, że obecna Karta Nauczyciela, była od momentu jej uchwalenia do 2004 r. Nowelizowana 46 razy i nic nie wskazuje na zakończenie tego trwającego już ponad 20 lat procesu zmian tej ustawy.

Lata 70 – te to rozkwit w Jaworze wielu sekcji sportowych działających przy ZNP. Sekcja piłki siatkowej kierowana przez Mirosława Olichwera, sekcja brydża, turystyczna z Henrykiem Antkowiakiem na czele.

W roku 1976 ster kierowania związkiem przejmuje kol. Irena Bauer. To pierwszy rok w nowych uwarunkowaniach administracyjnych. Powstaje województwo legnickie, Kuratorium Oświaty i Wychowania w Legnicy i Okręg ZNP również w Legnicy.

Rok 1980 – prezesem oddziału zostaje wybrany kol. Janusz Gala. W miesiącach jesiennych 1980 roku warunki działania Związku zmieniły się diametralnie. Działało kilka związków oświatowych. Podział zespołów pracowniczych stał się  faktem, z którym nie potrafili sobie poradzić ani kierownicy i dyrektorzy placówek, ani administracja szkolna. Stan wojenny zawiesza działalność związków zawodowych.

Uchwała Rady Państwa z 12 października 1982 r. przywraca działalność ZNP w pełnej nazwie.

Bronisław Jakimowicz zostaje prezesem w 1983 r. i odbudowuje struktury związkowe na terenie Jawora. Reaktywują swoją działalność sekcje statutowe.

1986 – 1990 to kadencja w ZNP kierowana przez kol. Henryka Antkowiaka.

W 1989 r. Wprowadzona została ustawa na mocy której podwyżka płac była co kwartał, a zapis, że w 1994 r. Płaca w oświacie powinna osiągnąć 106 % średniej wynagrodzeń w gospodarce narodowej satysfakcjonował wszystkich – ale niestety tylko do końca 1990 r.

1990 – 1994 Grażyna Spendowska zostaje prezesem oddziału ZNP -  w okresie transformacji. Oświata, nauka, ochrona zdrowia, kultura zachowały w okresie przekształceń swe dotychczasowe zadania, ale są zbyt słabe, by bronić się przed drapieżną fazą gospodarki rynkowej, w której rządzący niezależnie od opcji politycznej zmniejszali i zmniejszają nakłady budżetowe na te działy, w tym oczywiście na wynagrodzenia zatrudnionych w nich pracowników. Ten mechanizm działa oczywiście w odniesieniu do emerytów i rencistów.

Rok 1994 – wybrany prezesem oddziału zostaje Stanisław Mazurek.

Kierujący szkolnictwem nie potrafili albo z trudem radzili sobie w nowej sytuacji. Skumulowanie negatywnych zjawisk w oświacie skłoniło ZG ZNP do podjęcia prób łagodzenia powstałych sytuacji konfliktowych. Zaproponowano zawieranie porozumień z władzami, a na szczeblu centralnym odbyła się debata Sejmowa na temat doskonalenia systemu oświaty (1994 r.)

Sprawy kierowania i zarządzania oświatą były w tym okresie jednym z najważniejszych odcinków działalności ZNP. Wzrastała liczba udzielanych porad prawnych. Zaistniała potrzeba obrony przed Komisjami Dyscyplinarnymi oraz Odwoławczymi Komisjami Dyscyplinarnymi. Utworzono zespoły obrońców w Okręgach. Przeprowadzono akcję szkoleniową  przygotowującą liczne grono społecznych działaczy do negocjowania porozumień społecznych.

Od 1 stycznia 1996 r. Szkoły Podstawowe przeszły pod zarząd miasta. Organem prowadzącym tych placówek stały się jednostki samorządowe a nadzór merytoryczny sprawowały nadal Kuratoria Oświaty.

Teraz Związek tj. Zarząd Oddziału był bardzo blisko organu prowadzącego, co wcale nie oznacza, że bliskość ta przekładała się wymiernie na korzyść nauczycieli i szkoły.

W kolejnych latach kolejna reforma administracyjna – likwidacja 49 województw (okręgów) i powołanie w ich miejsce 16 województw (okręgów). Powstanie powiatów – to przejęcie  szkół ponadgimnazjalnych przez te organy. Ta reorganizacja to także a może przede wszystkim likwidacja scentralizowanego funduszu socjalnego, co natychmiast odbiło się na działalności w zakresie kultury, sportu i turystyki. My związkowcy, nauczyciele i pracownicy oświaty doświadczyliśmy tego na własnej skórze (np. Klub Nauczyciela).

W XXI wiek wchodzimy negocjując układy zbiorowe dla pracowników niepedagogicznych, uzgadniając regulaminy dla nauczycieli, piszemy pozwy do sądów pracy – starając się stworzyć minimum bezpieczeństwa dla ciężko pracujących ludzi oświaty.